Loofzangertjes
Een mooie foto van een Pallas' boszanger maakt het allemaal de moeite waard! Fotograaf: Een mooie foto van een Pallas' boszanger maakt het allemaal de moeite waard!
De ene vogel is de andere niet en dat vraagt van de fotograaf ook steeds weer een andere aanpak! Loofzangertjes behoren tot een heel aantrekkelijke groep vogels. Daarmee bedoel ik soorten als goudhaan, vuurgoudhaan, bladkoning, tjiftjaf, fitis en soortgelijke vogels. Ik veeg daarbij families als Phylloscopidae en Regulidae gerust op één hoop. Het gaat mij om die kleine zangvogeltjes die doorgaans gekenmerkt worden door een voorliefde voor dicht struikgewas waar ze dan rusteloos doorheen bewegen. Regelmatig laten ze daarbij een kenmerkende roep horen die de frustratie nog wat kan verhogen: zien willen we die vogel! In dit artikel zet ik wat tips op een rijtje om jullie kans op goede foto’s van loofzangertjes te verhogen. Want ze zijn zeker de moeite van het fotograferen waard!
Fotograferen begint met luisteren
Een vogel fotograferen begint met een vogel zien. Daar is die soms wat frustrerende roep dan weer van groot belang voor. Meestal hoor je een loofzangertje namelijk eerder dan dat je hem ziet. Het is dan ook absoluut de moeite waard jezelf te trainen in het herkennen van de verschillende roepjes van loofzangertjes.
Goudhaantjes en vuurgoudhaantjes hebben kenmerkende hoge roepjes (die voor de gehoorapparaatdragenden onder ons helaas misschien niet meer zo goed te horen zijn). Net als bij de roep van fitis en tjiftjaf kan het op het eerste gehoor wellicht nog even lastig zijn om welke soort het precies gaat, maar je weet in elk geval wat je ongeveer kunt verwachten. Een soort als bladkoning heeft een heel kenmerkende roep, al is verwarring mogelijk met de veel zeldzamere Humes bladkoning. Een aantal loofzangertjes zoals bruine boszanger en Raddes boszanger laat ’tik-roepjes’ horen. Die roepjes kunnen zelfs voor geoefende vogelaars nog lastig zijn om te onderscheiden. Verwarring met bijvoorbeeld een algemenere soort als zwartkop ligt op de loer. Die laatste soort is in het najaar ook nog eens heel algemeen en behoorlijk vocaal. De voldoening is echter groot als het wél die bijzondere soort blijkt te zijn.
Een tikkende zwartkop zorgt soms voor verwarring! Fotograaf: Wil Doorn-Meijne
Geluid van de vogel afspelen
Vervolgens denk je iets goeds te hebben gevonden, maar dan komt de volgende uitdaging: de vogel zien! Heb je eindelijk een bruine boszanger gevonden, of is het toch weer die zwartkop? Voor die situaties kan het afspelen van geluid uitkomst bieden. Van belang om te weten is dat het afspelen van geluid voor sommigen wat controversieel is. De gedachte is dat een vogel de aandacht die hij aan het geluid besteedt, beter aan andere dingen kan besteden. Dat is natuurlijk op zich geen vreemde gedachte. Persoonlijk denk ik dat de impact van het afspelen van geluid erg beperkt is, maar een ieder kan daarin zijn eigen afweging maken.
Een belangrijke factor om in die afweging mee te nemen, is de tijd van het jaar waarin je het geluid afspeelt. In het najaar waarin vogels niet meer broeden is het niet waarschijnlijk dat een broedgeval verstoord wordt met het afspelen van geluid. Dat in tegenstelling tot het voorjaar waarbij vooral de mannetjes met zang druk bezig zijn om een territorium te bewaken. Daardoor bestaat het risico dat een soort onevenredig veel tijd aan het reageren op jouw beluid besteedt en zich mogelijk zelfs door jou laat verjagen. Veel afspelen van geluid kan overigens ook averechts werken: de vogel komt dan juist niet meer naar je toe.
Deze blauwborst heeft betere dingen te doen dan naar jouw geluidje luisteren! Fotograaf: Hillebrand Keun
Een andere belangrijke factor om mee te nemen, is de kans dat anderen na jou bij dezelfde vogel hetzelfde geluid gaan afspelen. Die kans zal bij veel vogels erg laag zijn, maar bij bepaalde zeldzame vogels juist niet. Als je een zeldzame vogel gaat bezoeken dan is het dus belangrijk om geluid afspelen zoveel mogelijk te vermijden. Doe het alleen in goed overleg met anderen zodat de vogel niet elke vijf minuten zijn eigen geluid te horen krijgt.
Geluid dat niet van de vogel is
Zelf werk ik overigens graag met geluiden die niet van de vogel zelf zijn. Dan is de impact van verstoring naar mijn idee toch het kleinst omdat het geluid eerder nieuwsgierigheid dan een gevoel van rivaliteit opwekt. Dat heb ik echter niet onderzocht dus een wetenschappelijke basis voor die gedachte heb ik niet. Sommige geluiden kun je zelf maken zoals de ‘phish-roep’. In feite zeg je dan gewoon vaak ‘pssh, pssh, pssh’ achter elkaar. Het is dus niet zo ingewikkeld. Voor het idee: kijk hier even. Het voordeel hiervan is dat je ook niet hoeft te zoeken naar je telefoon voor een geluidje. Zelf heb ik er overigens maar beperkt succes mee in Nederland.
Een ander geluid dat om de een of andere reden goed werkt is het afspelen van het geluid van de witoogvireo. Deze Amerikaanse zangvogel zal waarschijnlijk nooit in Nederland opduiken, maar veel Nederlandse vogels worden erg nieuwsgierig als je het afspeelt. Voor het geluid kijk hier even bij ‘calls’. Ook het geluid van een groep staartmezen werkt goed omdat andere kleine zangvogels graag met mezen optrekken.
Groepen staartmezen zijn bij uitstek geschikt om te checken op andere leuke vogels. Misschien houd je er sowieso wel een mooi plaatje aan over! Fotograaf: Vincent Vuik
Tenslotte: fotograferen!
Zelfs met geluid blijven kleine zangvogeltjes echter een uitdaging om te fotograferen. Vaak zitten vogels hoogstens enkele seconden op een goed plekje stil en dan moet je je kans grijpen. Een goede voorbereiding is dan ook essentieel.
Dat begint met het vooraf bekijken van de combinatie diafragma, sluitertijd en ISO. Hoewel je soms met een relatief lage sluitertijd zoals 1/400 nog kunt volstaan is het aan te raden om te anticiperen op de snel bewegende vogeltjes en bij voorkeur richting de 1/2000 te gaan. Bij het diafragma is het verstandig om iets hoger in getal te gaan zitten dan het minimale getal op de lens. Bij een lens met f5.6 zou dat bijvoorbeeld f6.3 kunnen zijn. Dan heb je iets meer scherptediepte. Vaak ben je met deze groep vogels echter ook erg afhankelijk van de lichtomstandigheden en word je soms gedwongen om laag te gaan in sluitertijd en diafragma. In dat geval is het prettig als je een camera hebt die veel foto’s per seconde maakt: hoe meer foto’s hoe groter de kans dat er iets scherps bij zit.
Voor een foto van de beweeglijke vuurgoudhaan kan een snelle sluitertijd het verschil maken. Fotograaf: Henk Dikkers
Scherpe foto’s maken is ook een uitdaging. In elk geval is het slim om te werken met backbutton focus. Loofzangertjes bewegen immers bij voorkeur door dicht struikgewas waardoor de autofocus snel kan worden afgeleid door takjes of blaadjes voor de vogel. Als de camera het toelaat is het daarom ook een goed idee om een aparte knop te selecteren met maar één scherpstelpunt zodat je die heel precies op de vogel zelf kunt richten. In sommige gevallen zul je echter je toevlucht moeten nemen tot het met de hand scherp stellen. Doorgaans is de foto dan niet meer zo bijzonder goed, maar het kan net wel een registratie opleveren van een hele bijzondere soort.
Uiteindelijk is het fotograferen van loofzangertjes ook iets dat veel oefening vraagt. Dat is echter geen straf. Achter deze kleine rakkers aan zitten, is een leuke uitdaging voor elke fotograaf en geeft écht een goed gevoel als het lukt! Ook is het mooi dat de twee aantrekkelijkste vogeltjes goudhaan en vuurgoudhaan in het najaar helemaal niet zeldzaam zijn, waardoor je moeite vaak wel wordt beloond! En wie weet loop je tijdens het fotograferen ineens tegen een groengekleurd zangvogeltje met een vette wenkbrauwstreep aan… Succes!