Geen vogel is meer Nederlands dan de grutto, hij is dan ook de nationale vogel van Nederland. Z’n bijnaam is ook wel ‘Koning van de weide’. Hij dankt deze bijnaam aan z’n statige voorkomen, wellicht ook z’n oranje kleur en de manier waarop hij z’n jongen beschermt.

In het voorjaar, als de grutto’s zich verzamelen in plas-dras gebieden, kun je ook de IJslandse ondersoort tegenkomen.

De grutto schrijdt. Fotograaf: Jurgen Maassen

Kenmerken

Vroeg teruggekeerde grutto’s. Fotograaf: Annie Keizer

De grutto is een typische Nederlandse weidevogel. Grutto’s overwinteren in Afrika of Zuidwest-Europa, maar komen al heel vroeg terug naar de broedgebieden in ons land. De eerste grutto’s komen eind februari aan en dan kan het hier nog flink winteren. Na de lange gevaarlijke reis van Afrika naar de Nederlandse weides, met een tussenstop in de Portugese Taagdelta, zijn ze de eerste tijd vooral bezig met foerageren en opvetten. Je kunt ze dan in een korte periode tegenkomen in grote groepen foeragerend in natte plas dras gebieden en ondiepe watertjes. Als ze weer voldoende zijn aangesterkt en uitgerust, zijn ze ook weer voldoende in conditie gekomen om fit aan het inspannende broedseizoen te beginnen.

Een grutto is een steltloper die hoog op de poten(1) staat en een lange rechte snavel(2) heeft. De snavel is aan de basis oranje gekleurd. De kop en borst(3) zijn oranjerood gekleurd. De borst(4) kleurt van oranje naar beige bruin en heeft dunne donkere dwarsstrepen(5). De buik is tot de stuit lichtgrijs gekleurd.

Winterkleed

Grutto grotendeels in het grijze winterkleed. Fotograaf: Horneman69

Het winterkleed van een grutto is veel minder spectaculair, net als het winterkleed van alle andere steltlopers. Steltlopers zijn in de winter vrijwel geheel grijs tot grijswit van kleur. Pas in het voorjaar krijgen ze hun prachtkleed of broedkleed.

Juveniel kleed

Twee juveniele grutto’s. Fotograaf: Bert Ooms

Grutto’s zijn nestvlieders wat betekent dat jonge vogels vanaf dag een zelf voor hun voedsel moeten zorgen. Jonge grutto’s hebben al wel lange poten maar de snavel is nog kort waardoor ze voedsel nog niet diep in de grond kunnen zoeken. In de eerste paar maanden betsaat het dieet daardoor met name uit kleine insecten die in het gras leven. Pas als de snavel is uitgegroeid zijn ze in staat om hun voedsel diep in de grond te zoeken.

Kenmerkend gedrag

Grutto’s op hun uitkijkpost. Fotograaf: Ruud Scherpenisse

Grutto’s zitten graag op een paaltje vanwaar ze een goed uitzicht hebben over het broedgebied. De mannetjes maken vanaf deze uitkijkpost spectaculaire baltsvluchten en roepen dan veelvuldig hun eigen naam “grutto-grutto-grutto-grutto”. Ook wordt het territorium vanaf deze uitkijkpost bewaakt.

Met hun lange snavels kunnen ze diep in de grond naar wormen en emelten zoeken en daar hebben ze dan kruidenrijke en vochtige graslanden voor nodig. Een vliegende grutto is goed te herkennen aan zijn ver naar achteren uitstekende poten. De poten steken voorbij de staart uit en is in de vlucht de brede witte vleugelstreep goed te zien.

Grutto’s verzamelen zich voor de trek. Fotograaf: Thijs Glastra

Als legsels mislukken of als de broedperiode is afgesloten, verzamelen de grutto’s zich weer om op te vetten zodat ze voldoende fit genoeg zijn om de lange tocht naar Afrika te maken. De eerste grutto’s verzamelen zich al vanaf mei en tegen juli-augustus zijn ze weer vertrokken. In die tussentijd zijn dagelijks steeds groter wordende groepen grutto’s op de slaapplaatsen te zien.

Gelijkende soorten

IJslandse grutto’s met de rode borst en buik en mooi getekende veren op de rug. Fotograaf: Bert Ooms